Hekellaan 4 : De Rijks HBS

architect: J.A. Vrijman
bouwjaar: 1905
bouwstijl: overgangsstijl
voormalige functie: middelbare school
eigenaar: Dienst Domeinen
beschermd: rijksmonument

De aan de Hekellaan gelegen Rijks Hoogere Burgerschool, zoals de officiële naam luidt in 1908. De school werd ontworpen door rijksbouwmeester J. van Lokhorst en op 6 september 1905 in gebruik genomen.
's-Hertogenbosch in oude ansichten deel 2
Bossche monumenten

Rijks Hoogere Burgerschool

door Ed Hupkens

De voormalige Rijks-HBS aan de Hekellaan nummer 4 is sinds 2001 een rijksmonument. Het geheel bestaat uit een hoofdgebouw, scheikundelokaal en een gymnastiekzaal/tekenlokaal annex conciërgewoning.

Het hoofdgebouw en de gymnastiekzaal werden gebouwd in 1905, naar ontwerp van de architect J.A. Vrijman, Rijksbouwkundige voor Gebouwen van Onderwijs. In 1908 werd het onderwijscomplex uitgebreid met een scheikundelokaal, dat via een lage poort op het hoofdgebouw aansloot. De panden vertonen stijlelementen van het eclecticisme, gemengd met elementen van de neo-renaissance. Inwendig onderging het schoolgebouw in 1908, 1924 en 1954 enige verbouwingen. In hoofdlijnen is het echter nog origineel. Het gedeeltelijk onderkelderde gebouw heeft een globaal L-vormige plattegrond, met een vleugel aan de voorzijde (conciërgekamer en hoofdportaal) en leslokalen aan de oostelijke gevel. Het telt twee bouwlagen onder een samengesteld overstekend zadeldak, gedekt met leien. In het dakschild boven de voorgevel bevinden zich twee dakkapellen, boven de achtergevel nog eens vier. Het hoofdgebouw heeft T-vensters met drieruits bovenlicht onder segmentvormige ontlastingsboog. De voorgevel is opgebouwd uit eentwee traveeën tellend, sterk vooruitspringend gedeelte, met hierin de hoofdingang. Links hiervan een drie traveeën tellende gevelpartij. Rechts een smallere gevelpartij van een travee. Aan de voorzijde ervan een anderhalflaagse uitbouw voor trappenhuis en toiletten onder lessenaarsdak, en een eenlaagse aanbouw onder plat voor de rijwielstalling. Ingangspartij onder segmentboog met dubbele, houten paneeldeur en hoge, hardstenen stoep. Boven de hoofdingang is een zandstenen fries met in kapitalen de tekst 'Rijkshoogereburgerschool Anno 1905', met op de uiteinden twee kopjes. Daaronder een natuurstenen reliëf met het rijkswapen.
In het interieur is de oorspronkelijke inrichting van het schoolgebouw bewaard gebleven. Achter de hoofdingang bevindt zich een klein tochtportaal dat toegang geeft tot de centrale gang. Aan weerszijden ervan zijn op de begane grond de directeurs- en conciërgekamer en vier klaslokalen. De leslokalen in de noordelijke vleugel worden ontsloten door een dwars hierop geplaatste gang. Op de bovenverdieping waren oorspronkelijk negen lokalen en de bibliotheek. Er zijn oorspronkelijke elementen bewaard gebleven. Terrazzovloer met siertegelrand. Binnendeuren en vloeren zijn gebleven. Dubbele beglaasde tochtdeuren. Hardstenen trappen. Een toilettenblok. Oorspronkelijk beschoten grenen kap.
Nadat de school in 1978 werd gesloten, werd ze door studenten gekraakt. De bewoners werden door de vroegere eigenaar, de Dienst Domeinen, gedoogd. In 2010 besloot het gemeentebestuur tot aankoop van de ondergrond van de voormalige Rijks-HBS.
5
Stadsblad woensdag 2 september 2015
Hagemans

De Rijks HBS

door Wim Hagemans

Het schoolbord tegen een muur in de gang, de mededelingenkast, een bijna antieke docentenlessenaar. Her en der in het gebouw aan de Hekellaan is nog wat meubilair van de oude Rijks HBS blijven staan. De vroegere klaslokalen worden tegenwoordig bewoond en als werkruimte benut. Schilderwerk aan de binnenkant heeft een lagere prioriteit. "Al vijfentwintig jaar lang doen we alles wat we kunnen om het pand in stand te houden."

Kenneth Geurts (1972) is één van de twintig huidige bewoners, onder wie twee kinderen, van het hoofdgebouw. Van de oorspronkelijke bewoners is niemand meer over. In de bijgebouwen op het achterterrein wonen nog eens tien personen. Bewoners en gebruikers - er is een aantal ateliers, verdeeld over het complex - worden door de eigenaar, de Dienst Domeinen, gedoogd. "Wij zien onszelf al lang niet meer als krakers. Wij zijn een woonwerkgemeenschap die met liefde een oud, sfeervol pand bewoont." Sinds 2001 is de Rijks HBS een rijksmonument, nadat de bewoners zelf het gebouw daarvoor hadden aangemeld. Het kan verkeren, want slechts tien jaar eerder verloren de bewoners bij de Raad van State een procedure tegen de gemeente Den Bosch, die het pand als onvoldoende interessant niet eens op de gemeentelijke monumentenlijst wilde plaatsen. Nadat de school in 1978 werd gesloten, is hij in een tijd van grote woningnood door studenten in gebruik genomen en bewoonbaar gemaakt. Sommige klaslokalen kregen een keukentje, en de meeste een hangverdieping als slaapruimte. Douches en toiletten in het gebouw zijn voor gemeenschappelijk gebruik. Geurts: "Vroeger was er nog een gezamenlijke keuken maar de tijden zijn veranderd. We hebben nauw contact met elkaar, maar ieder leidt zijn eigen leven." In plaats van huur dragen bewoners af aan een gemeenschappelijke pot voor de vaste lasten en het onderhoud. "Terwijl de meeste bewoners in het begin heel veel tijd aan het huis besteedden, heeft ieder nu een drukke baan of studie. Iedereen hield vroeger bijvoorbeeld zijn eigen kozijnen bij. Nu besteden we veel onderhoudswerk uit. Het is uiteindelijk goedkoper en duurzamer om vaklui in te schakelen."
Enkele grote investeringen die de bewoners in de afgelopen jaren hebben gedaan is de vervanging van het verwarmingssysteem, de verbetering van de riolering en het herstel en de uitbreiding van het elektriciteitsnet. Het leiendak van de Rijks HBS is in de loop der jaren op diverse plaatsen gerepareerd. "Puur onderhoud, dat heel veel geld kost omdat er steeds een hoogwerker aan te pas moet komen. Eigenlijk zou het dak in één keer helemaal vernieuwd moeten worden. Maar dat is voor ons in de huidige situatie onhaalbaar." Geurts bewoont zelf een zes bij zes meter groot klaslokaal aan de noordzijde van het schoolgebouw. Met een plafond van ongeveer vijf meter hoogte. De woning is bijna een kubus. Aan één zijde, onder de hangverdieping, te bereiken via een smalle houten trap, is een eenvoudig keukenblok. De 'living' is ruim.

Houten trap

De Rijks HBS is gebouwd naar ontwerp van de architect en rijksbouwkundige J.A. Vrijman. `Rijkshoogereburgerschool Anno 1905' staat in sierlijke letters in natuursteen op de voorgevel. Rechts boven de hoofdingang is een reliëf met het rijkswapen. De gymnastiekzaaptekenlokaal annex conciërgewoning naast het pand is ook in 1905 gebouwd. Het scheikundelokaal op de noordoostelijke hoek van het hoofdgebouw is in 1908 toegevoegd. Het HBS-complex is een gaaf bewaard geble-
281
ven voorbeeld van een schoolgebouw van begin twintigste eeuw, en illustreert de sterke ontwikkeling van het hoger onderwijs in die tijd. Het pand is van een sobere rijksbouwstijl. Het hoofdgebouw heeft een L-vormige plattegrond en twee bouwlagen. Daarboven is nog een grote, met een houten trap bereikbare, zolder. De oorspronkelijke beschoten grenen kap is nog compleet.
In 1908, 1924 en 1954 is het pand inwendig enigszins verbouwd. Aan de structuur is sinds 1905 echter nauwelijks iets veranderd. Zeker niet de afgelopen 25 jaar, nadat de school eruit is gegaan. Geurts: "De binnenkant is terecht als monumentaal omschreven. De vloeren zijn nog origineel. Alle deuren en kozijnen zijn gebleven. Er is amper iets uit het pand gehaald of verbouwd."

Bovenlichten

Op de begane grond in de gang ligt een terrazzovloer met een siertegelrand.
In de gangen zitten tochtdeuren met sierlijke zij- en bovenlichten. De vloeren in de klaslokalen zijn van hout. In de decanenkamer, waar nog originele boekenkasten aanwezig zijn, ligt parket. Het trappenhuis heeft massieve hardstenen trappen. Op de tussenverdieping is nog een oorspronkelijke toiletgroep. In de gang in de noordvleugel is een tweede, stalen, trap naar boven.
In het hoofdgebouw hebben kunstzinnige beroepsbeoefenaars als een grafisch ontwerper, een filmer, een filmcriticus, een edelsmid, een componist, een librettist en beeldende kunstenaars hun atelier en werkruimte. Ook in de bijgebouwen zijn veel artistieke activiteiten te vinden, en een populaire vechtsportschool waar Bosschenaren Aikido kunnen leren. Bewoners en gebruikers beschouwen de Rijks HBS als een zeldzame verworvenheid. Geurts: "Wij hebben respect voor dit pand en er jaren voor gevochten. Critici hebben ons verwaarlozing verweten, maar wij hebben met alle onzekerheid volgehouden en bewezen in ons gelijk te staan. Deze plek is uniek. En de gemeente hoeft niet op zoek naar een bestemming, want die is er al.
"Met enige regelmaat staan er mensen, oud-leerlingen, op de stoep die wel eens willen zien wat van hun school geworden is. "Iedereen is blij dát het gebouw er nog staat, en spontaan worden herinneringen opgehaald. De mensen vertellen soms prachtige verhalen over vroeger."
282
Bossche Pracht 12 (2003) 280-282
Rijksmonument complex

Hekellaan 4 (3 onderdelen)

Inleiding

Het complex van de voormalige Rijks HBS (Complexonderdeel 1), een scheikundelokaal (Complexonderdeel 2) en een gymnastiekzaal/tekenlokaal annex conciergewoning (Complexonderdeel 3), is gelegen aan de noordelijke zijde van de Hekellaan, die de zuidelijke begrenzing van de Bossche binnenstad vormt. Het complex ligt binnen het stedenbouwkundig waardevolle gebied rond de Hekellaan en het Baselaarpark en Baselaarstraat, waar aan het begin van deze eeuw een luxueuze -voornamelijk uit villa's bestaande- bebouwing op de middeleeuwse wallen ontstond. Naast de H.B.S. bevindt zich een andere belangrijk voormalig schoolgebouw: het reeds beschermde stedelijk gymnasium aan het Nachtegaalslaantje. Zowel de Rijks HBS, als de gymnastiekzaal/tekenlokaal annex conciërgewoning werden gebouwd in 1905, naar ontwerp van de architect J.A. Vrijman, Rijksbouwkundige voor gebouwen van Onderwijs. De Rijks HBS en de gymnastiekzaal/conciërgewoning vertonen stijlelementen van de Overgangsstijl, gemengd met elementen van de rationalistische Neo-Gotiek. In 1908 werd de Rijks HBS uitgebreid met een een scheikundelokaal, dat middels een lage poort op het hoofdgebouw aansluit. Ook deze latere toevoeging werd uitgevoerd naar ontwerp van J.A. Vrijman.

Omschrijving

Het complex is gebouwd op een globaal rechthoekig terrein, dat aan de zuidzijde wordt begrensd door de Hekellaan, aan de westzijde door het Nachtegaalslaantje, aan de noordzijde door de Dieze en aan de oostzijde door een erfafscheiding met woningen aan de Bethaniëstraat. Het hoofdgebouw van de Rijks HBS ligt met de hoofdingang aan de Hekellaan, met aansluitend op de noordwestelijke hoek van het schoolgebouw het scheikundelokaal. Aan de noordelijke zijde van het terrein ligt voormalige gymnastiekzaal met conciërgewoning en tekenlokaal. Het terrein wordt aan de straatzijde afgesloten door een smeedijzeren hek.

Waardering

Het complex van de voormalige Rijks HBS te 's-Hertogenbosch is van algemeen belang. Het HBS-complex heeft cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische/culturele ontwikkeling: het vormt een illustratie van de ontwikkeling binnen het hoger onderwijs rondom de eeuwwisseling. Het HBS-complex is van belang als illustratie van een typologische ontwikkeling: als schoolcomplex voor hoger onderwijs, met afzonderlijke bijgebouwen voor scheikunde-, teken- en gymnastiekonderwijs. Het HBS-complex heeft architectuurhistorische waarde: de gebouwen zijn als gaaf bewaarde representanten van rijksarchitectuur in de vroege 20e eeuw van belang: zij vormen een goed voorbeeld van de sobere Rijksbouwstijl. Het HBS-complex heeft ensemblewaarde vanwege de bijzondere betekenis van het complex wegens situering, verbonden met de ontwikkeling van het gebied van de voormalige stadswallen aan de zuidzijde van het stadscentrum; het complex is karakteristiek voor de representatieve, open bebouwing op deze voormalige wallen. Het complex is van belang vanwege de gaafheid van de bebouwing. Tot slot is het complex zeldzaam als gaaf bewaard voorbeeld van dit schooltype.
Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004
Rijksmonument complexonderdeel 1

Rijks HBS

Inleiding

De voormalige Rijks HBS is gelegen aan de noordelijke zijde van de Hekellaan, die de zuidelijke begrenzing van de Bossche binnenstad vormt. De Rijks HBS werd gebouwd in 1905, naar ontwerp van architect J.A. Vrijman, Rijksbouwkundige voor gebouwen van Onderwijs. De Rijks HBS vertoont stijlelementen van het Eclecticisme en de Neo-Renaissance. Inwendig onderging het schoolgebouw in 1908, 1924 en 1954 enige verbouwingen. In hoofdlijnen is het schoolgebouw echter nog origineel.

Omschrijving

Het gedeeltelijk onderkelderde schoolgebouw heeft een globaal L-vormige plattegrond met een vleugel aan de voorzijde (conciërgekamer en hoofdportaal) en aan de oostelijke gevel (leslokalen) en telt twee bouwlagen onder een samengesteld overstekend zadeldak, gedekt met leien. In het dakschild boven de voorgevel twee dakkapellen, boven de achtergevel vier dakkapellen. Schoorstenen boven de dakschilden boven voor- en achtergevel. Muren in baksteen met hardstenen dorpellijsten. Het schoolgebouw heeft T-vensters met drieruits bovenlicht onder segmentvormige ontlastingsboog. De voorgevel (zuidelijke gevel) is opgebouwd uit een twee traveeën tellend, sterk vooruitspringend gedeelte, met hierin de hoofdingang. Links hiervan een drie traveeën tellende gevelpartij. Rechts een smallere gevelpartij van één travee met aan de voorzijde een anderhalflaags uitbouw voor trappenhuis en toiletten onder lessenaarsdak en een éénlaags aanbouw onder plat voor de rijwielstalling. Ingangspartij onder segmentboog met dubbele houten paneeldeur en hoge, hardstenen stoep. Boven de hoofdingang een driedelig venster onder segmentvormige ontlastingsboog, rechts van de hoofdingang twee identieke, boven elkaar geplaatste vensters. Boven de hoofdingang een zandstenen fries met de tekst "Rijkshoogereburgerschool Anno 1905" met op de uiteinden twee kopjes. Rechts boven de hoofdingang een natuurstenen reliëf met het Rijkswapen.
In de oostelijke gevel rechts de vleugel met leslokalen, links een vijf traveeën tellende gevelpartij, met hierin rechts, aansluitend op de uitstekende vleugel een aanbouw van anderhalve bouwlaag voor toiletten. Hierin kleine spleetvensters afgesloten door een keperboog. In de oostelijke zijde van deze aanbouw een achteringang met dubbele houten paneeldeur en zesruits bovenlicht onder segmentboog. Geheel links de aanbouw voor trappenhuis/toiletten, eveneens t.p.v. de toiletten voorzien van spleetvensters. Boven in deze aanbouw een groot drielichtvenster. De achtergevel telt tien traveeën. Geheel rechts een éénlaags aanbouw onder plat dak. Hierin een achteringang, gevormd door een paneeldeur, voorafgegaan door een hardstenen stoep. Aan weerszijden hiervan kleine éénruits vensters.
De westelijke gevel heeft op de noordelijke en zuidelijke hoek risalerende gevelpartijen. Hierin ter hoogte van de zolder kleine vensters, boven het zoldervenster in de meest linkse hoekrisaliet een hijsbalk. Direct rechts van de noordelijke hoekrisaliet een zijingang.
In het inwendige is de oorspronkelijke dispositie van het schoolgebouw bewaard gebleven. Achter de hoofdingang een klein tochtportaal, dat toegang geeft tot de centrale gang, met aan weerszijden hiervan op de begane grond de directeurs- en conciërgekamer en een viertal klaslokalen. De leslokalen in de noordelijke vleugel van de HBS worden ontsloten door een dwars hierop geplaatste gang. Aan de oostelijke zijde van de hoofdgang het trappenhuis, in de gang in de noordvleugel een stalen trap. Op de bovenverdieping lagen oorspronkelijk negen klaslokalen en de bibliotheek. In het interieur is nog een groot aantal oorspronkelijke elementen bewaard gebleven, onder meer op de begane grond in de gang een terrazzovloer met siertegelrand, dubbele beglaasde tochtdeuren met zij- en bovenlichten onder segmentbogen, oorspronkelijke paneeldeuren naar klaslokalen, sommige met zij- en bovenlicht onder segmentboog. In de klaslokalen houten vloeren. In het trappenhuis - door middel van twee rondbogen met zuil naar de gang geopend - hardstenen trappen. Op de tussenverdieping nog het oorspronkelijke toilettenblok. In de gang op de bovenverdieping een tegelvloer. Oorspronkelijke beschoten grenen kap nog aanwezig.
Langs de Hekellaan is het schoolterrein afgezet door middel van een smeedijzeren ajourhek.

Waardering

De voormalige Rijks HBS met hek is van algemeen belang. De HBS bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische en culturele ontwikkeling: het vormt een illustratie van de ontwikkeling van het hoger onderwijs rondom de eeuwwisseling. De HBS is als schoolgebouw voor hoger onderwijs van belang als illustratie van een typologische ontwikkeling. De HBS heeft architectuurhistorische belang als gaaf bewaard gebleven representant van de rijksarchitectuur aan het begin van deze eeuw. De HBS is tot slot van belang vanwege de gaafheid van in- en exterieur en vormt als gaaf bewaard HBS-gebouw een zeldzaam voorbeeld van dit bouwtype in Noord-Brabant.
Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004
Rijksmonument complexonderdeel 2

Scheikundelokaal

Inleiding

Het scheikundelokaal van de voormalige Rijks H.B.S. te 's-Hertogenbosch ligt op de noordoostelijke hoek van het hoofdgebouw van de HBS, waarmee het via een lage poort wordt verbonden. In 1908 werden de scheikundelokalen in het hoofdgebouw van de HBS in gebruik genomen als gewone leslokalen en kregen de lokalen voor scheikundeonderwijs een nieuw onderkomen achter het hoofdgebouw. Het scheikundelokaal werd eveneens ontworpen door Rijksbouwkundige J.A. Vrijman.
Het scheikundelokaal toont een sobere vormgeving in een Traditioneel-Ambachtelijke vormentaal. In 1929 werd onder het scheikundelokaal een verwarmingskelder aangelegd. Verder bleef het gebouw vrijwel ongewijzigd.

Omschrijving

Het deels onderkelderde scheikundelokaal heeft een globaal rechthoekige plattegrond en telt één bouwlaag onder een plat dak. De gevels zijn uitgevoerd in baksteen met een hardstenen dorpellijst. De langgerekte westelijke gevel telt tien traveeën. De lokalen zijn voorzien van hoge T-ramen met achtruits bovenlicht. De vijfde en zesde travee van links springen licht voor het gevelvlak uit: hierin links de ingang van het scheikundelokaal. Deze bestaat uit een dubbele beglaasde deur met twaalfruits bovenlicht, voorafgegaan door een hardstenen stoep. Rechts hiervan een breed drielichtsvenster, waarvan de bovenlichten zijn voorzien van een kleine roedenverdeling. In de nog sterker voor het gevelvlak uitspringende vierde travee eveneens een drielichtsvenster met kleine roedenverdeling in de bovenlichten.
De noordelijke, oostelijke en zuidelijke gevels van het scheikundelokaal zijn vensterloos.

Waardering

Het scheikundelokaal, behorend bij de Rijks HBS, is van algemeen belang. Het scheikundelokaal bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling; als bijgebouw van de Rijks HBS vormt het een illustratie van de ontwikkelingen in het hoger onderwijs aan het begin van deze eeuw. Het scheikundelokaal bezit ensemblewaarde als essentieel onderdeel van het Rijks HBS-complex, dat cultuurhistorisch en architectuurhistorisch van nationaal belang is. Het scheikundelokaal is tot slot van belang vanwege de gaafheid en vanwege typologische en functionele zeldzaamheid.
Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004
Rijksmonument complexonderdeel 3

Gymnastiekzaal annex conciergewoning

Inleiding

De gymnastiekzaal annex conciergewoning is gelegen ten noordwesten van het hoofdgebouw van de Rijks HBS, op de zuidelijke oever van de Dieze. Dit gebouw werd gelijktijdig met het hoofdgebouw, in 1903-1904 opgetrokken, naar ontwerp van J.A. Vrijman, Rijksbouwkundige voor gebouwen van Onderwijs. De gymnastiekzaal/conciërgewoning toont een meer sobere uitwerking van de Neo-Renaissance vormentaal van het hoofdgebouw. In 1951 is de gymnastiekzaal aan de westzijde uitgebreid met een buiten de bescherming vallende éénlaags aanbouw onder lessenaarsdak.

Omschrijving

De tweelaags gymnastiekzaal/conciërgewoning heeft een globaal L-vormige plattegrond. Het gebouw heeft een gymnastiekzaal op rechthoekige plattegrond, met hierboven een tekenlokaal. Zadeldak, gedekt met leien. De smallere, lagere haaks hierop geplaatste aanbouw voor de conciërgewoning, deels één-, deels tweelaags, heeft eveneens een rechthoekige plattegrond. Zadeldak, gedekt met leien. Brede dakkapel met een vijftal vierruits ramen. De gevels zijn opgetrokken in baksteen met natuurstenen water- en dorpellijsten. Smeedijzeren sierankers. In het midden van de zuidgevel, direct links van de aanbouw voor de conciërgewoning, de ingang van de gymnastiekzaal. Ter hoogte van de gangen tegen de zuidgevel smalle éénruits vensters onder ontlastingsboog: ter hoogte van het trappenhuis volgen deze de trap in klimmende lijn. Geheel rechts de conciërgewoning. T-vensters met drieruits bovenlicht onder ontlastingsbogen en kleine keldervensters.
De oostelijke gevel van de conciërgewoning heeft geheel rechts en ingangspartij, bestaande uit een houten paneeldeur met bovenlicht onder ontlastingsboog. Links, aansluitend op de deur een venster met zesruits bovenlicht. Geheel links t.p.v. de woonkamer een dubbele beglaasde tuindeur met drieruits bovenlicht en hardstenen stoep.
Rechts de kopgevel van de gymnastiekzaal: hierin links resten van een voormalige aanbouw, met rechts hiervan een tweeruits toiletraam. Hierboven een T-venster met drieruits bovenlicht onder ontlastingsboog. Rechts, t.p.v. de zaal een groot zesdelig venster met tweeruits ramen onder ontlastingsboog.
Ter hoogte van het tekenlokaal vier- en zesruits ramen met drieruits bovenlicht onder ontlastingsboog. Stalen kozijnen. Het meest linkse raam gewijzigd. De noordelijke gevel heeft op de begane grond hoge achtruits vensters met stalen kozijnen. Op de bovenverdieping vierruits T-vensters met drieruits bovenlicht.
De vensterloze westelijke kopgevel gaat op de begane grond gedeeltelijk schuil onder een éénlaags aanbouw uit 1951. Hierboven, geheel rechts een uitbouw voor toiletblokken in het trappenhuis met spleetvensters onder keperboog.
Het inwendige van de gymnastiekzaal/tekenzaal met conciërgewoning toont nog grotendeels de oorspronkelijke indeling. Gang/trappenhuis tegen de zuidelijke zijde van het pand. Aan de noordzijde op de begane grond de gymnastiekzaal, op de verdieping drie tekenlokalen. De conciërgewoning heeft op de begane grond aan de zuidzijde de woonkamer. Ten noorden hiervan de keuken, uitkomend op de gang met trap. Drie slaapkamers op bovenverdieping.
Van het oorspronkelijke interieur resteert nog een groot aantal elementen. In de conciërgewoning houten vloeren en paneellambrizeringen. In het trappenhuis van de gymzaal een hardstenen trap met smeedijzeren balustrade, meerkleurige tegelvloer. Hardhouten vloeren in tekenlokalen. In het tekenlokaal een open kap met verbeterde Hollandse spanten en ijzeren trekstangen.

Waardering

De gymnastiekzaal/conciërgewoning behorend bij de Rijks HBS is van algemeen belang. Het pand heeft cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling: als onderdeel van het Rijks HBS-complex illustreert het de ontwikkelingen in het hoger onderwijs aan het begin van deze eeuw. De losstaande gymnastiekzaal met tekenlokaal en conciërgewoning vormt als bijgebouw van een school voor hoger onderwijs een illustratie van een typologische ontwikkeling. Het gebouw heeft architectuurhistorische waarde als redelijk gave representant van de rijksarchitectuur aan het begin van deze eeuw. Het object bezit ensemblewaarde als essentieel onderdeel van het Rijks HBS-complex, dat cultuurhistorisch van nationaal belang is. De gymnastiekzaal/tekenzaal en conciërgewoning is tot slot van belang vanwege gaafheid en vanwege typologische en functionele zeldzaamheid.
Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004
Artikelen
1942

Redactie

Gedenkboek van de Rijks Hoogere Burgerschool te 's Hertogenbosch bij haar 75-jarig bestaan
s.n. ('s-Hertogenbosch 1942) 		 
2003

Wim Hagemans

Domeinen wil Rijks HBS kwijt
Brabants Dagblad vrijdag 23 mei 2003 		 
2003

Wim Hagemans

De Rijks HBS - Hekellaan 4
Bossche Pracht 12 (2003) 280-282 		 
2004

Frans van Gaal en Hans van Kasteren

Een doorlopende leerweg
Frederik Hendrik College 's-Hertogenbosch (2004) 31-46 		 
2008

Redactie

'Pak Rijks HBS en buurt aan'
Brabants Dagblad dinsdag 23 september 2008 		 
2008

Erwtenman

'Verwaarloosde toestand'
Brabants Dagblad woensdag 24 september 2008 		 
2008

Wim Hagemans

Stad koopt grond HBS aan van Domeinen
Brabants Dagblad maandag 8 december 2008 		 
Open Monumentendag
2015

Voormalige Rijks-HBS

De Rijks Hoogere Burger School en de Rijkskweekschool ontstonden in respectievelijk 1867 en 1861. Ze waren tot 1905 gevestigd aan de Papenhulst voordat de nieuwbouw aan de Hekellaan werd gerealiseerd naar ontwerp van rijksbouwkundige J.A. Vrijman. Het complex heeft een paviljoenachtige opzet van vrijstaande bebouwing, omringd door groen en is uitgevoerd in een overgangsstijl vanuit de rijk geornamenteerde ‘neo’-stijlen naar een meer sober traditionalisme. De indeling van de Rijks-HBS is nog grotendeels authentiek. Qua materiaalgebruik zien we de in die tijd in zwang gekomen terrazzovloeren met siertegelrand op de begane grond. Op de verdieping massieve hardstenen en ranke stalen trappen.
Magazine Open Monumentendag (2015) 11
 
Raadsbesluiten
2010

Aankoop ondergrond voormalige Rijks HBS

Het college besluit tot aankoop van de ondergrond van de voormalige Rijks HBS aan de Hekellaan 4.
B&W besluitenlijst dinsdag 2 november 2010
 
Adresboeken
Hekellaan 4
Grooten Hekel-laan E ongen. (????)
Grooten Hekel-laan 4 (1909)
1919Rijks H.B. School
1928Rijks H.B. School
1948Rijks H.B.S.
Rectoren en docenten
  • H. van den Berg
  • A.L.H. Bingen
  • L.H. Boosten
  • P.J. Bos
  • H.C. Brans
  • C.A. Cikot
  • W.A. Coolen
  • H.W. Heinsius
  • H.F. Hopster
  • A.L. Lamers
  • H.J. Leeuwen
  • G.J. Legebeke
  • H.P.A. Löhbach
  • W.J.Ph. Oppenraaij
  • Tj. Poppinga
  • J. Ringeling
  • R.J.C.E. Schüngel
  • J.M.F. Servais
  • J.M. Sistermans
  • C.H. Sluiter
  • H.J.F.M. Sneevliet
  • J.H.J. Truijens
Literatuur en bronnenpublicaties

Frans van Gaal en Hans van Kasteren, Een doorlopende leerweg (2004) 31-45

n: vermelding in een voetnoot

Nummeraanduiding

Nummer:4
Postcode:5211 LX
BAG-ID:0796200000380256
Perceel:HTG00-H-4938

Monument

Soort:Rijksmonument
Nummer:522401/2

Locatie

Google Maps
Monumentenkaart
OpenStreetMap

Op deze pagina

Adresboeken
Artikelen
Bossche monumenten
Hagemans
Literatuur
Open Monumentendag
Raadsbesluiten
Rectoren en docenten
Rijksmonument complex
Rijksmonument complexonderdeel 1
Rijksmonument complexonderdeel 2
Rijksmonument complexonderdeel 3
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |